Қазақстан Республикасында электрондық мұрағат құжаттарын қабылдау мен берудің өзекті мәселелері
DOI:
https://doi.org/10.26577/JH.2024.v113i2-09Аннотация
Электрондық ресурстар мен цифрлық технологиялардың дамуы электронды құжат айналымына көшуге және құжат айналымын цифрландыруға ықпал етті. Осыған байланысты оларды сапалы сақтау және электронды мұрағат құру мәселесі туындайды. Осыған орай, біздің мақаламыздың мақсаты – еліміздің электрондық мұрағаттарының қызметін реттейтін мемлекеттің нормативтік құқықтық актілерін зерделеу. Осы мақсатқа жету үшін Қазақстан Республикасының электрондық мұрағатына кіретін құжаттардың тізбесін анықтау, Қазақстанның электрондық мұрағаттарының дамуы мен қолжетімділігін айқындау міндеттерін шешу қажет. Осы мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттерді шешу қажет: еліміздің электрондық мұрағатына енгізілген құжаттардың тізбесін анықтау, Қазақстан Республикасындағы мұрағаттық құжаттарды цифрландыру және қолжетімділік ережелерін қарастыру, сондай-ақ қазіргі кездегі өзекті міндеттер мен перспективаларды анықтау. Нәтижелер. «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасының қабылдануымен жыл сайын 500 мыңнан астам парақты құрайтын мұрағат құжаттары цифрланады, алайда 2023 жылдың басына қарай Ұлттық мұрағат қорының 16 миллионға жуық сақтау бірлігін құрайтын Мемлекеттік сақтаудағы Қазақстандық жалпы көлемінің тек 5% ғана цифрық нысанға көшкен. Бұл көрсеткіш мұрағаттардағы ақпараттық жүйелерді пайдалану тиімділігінің төмендігін көрсетеді. Зерттеу еліміздің мұрағаттарында «Архивтік анықтамаларды, мұрағаттық құжаттардың көшірмелерін немесе мұрағаттық үзінділерді беру» онлайн қызметі жүзеге асырылатынын, олар азаматтарға www.egov.kz ресми сайты және «Egov» мобильді қосымшасы арқылы қолжетімді екенін көрсетті. Цифрланған мұрағат материалдарының қолжетімділігі Батыс Қазақстан, Шығыс Қазақстан және Ақтөбе облыстары сияқты еліміздің өңірлік мұрағаттарында айтарлықтай өзгереді, олардың ресми веб-беттерінде электронды материалдарды іздеу және оларға қол жеткізу оңай және жылдам, ал Алматы, Павлодар, Маңғыстау, Қызылорда, Қарағанды, Жамбыл облыстық мұрағаттарында веб-парақшаға кіру шектелген. Қорытынды. Зерттеу көрсеткендей, электронды мұрағатқа енгізілген құжаттар тізімі заңды түрде белгіленбеген, электрондық цифрлық қолтаңбаның әрекет ету мерзімі бір жыл ішінде аяқталады, бұл расталған құжаттардың заңдылығына күмән туғызады. Сондай-ақ мұрағат ісі және құжаттама саласындағы нормативтік-құқықтық базаны әзірлеу және жетілдіру ғана емес, сонымен қатар веб-ресурстарды құру бойынша мұрағаттарға арналған нұсқаулықтарды дайындау маңызды екенін көрсетті.
Түйін сөздер: электронды мұрағат, Қазақстан, цифрландыру, дамыту, енгізу, құқықтық актілер
Библиографиялық сілтемелер
Адельгужин, 2007. – Адельгужин А.А. Нормативная правовая база документирования и архивного дела // Делопроизводство в Казахстане. – 2007. - № 1. – С. 14-20.
Алимгазинов, 2014. – Алимгазинов К.Ш. Современные технотронные источники: информационный анализ исторических гипертекстов. - Алматы: Елтаным, 2014. - 344 с.
Алпысбаева, 2020. – Оцифровка архивных документов: методические рекомендации / сост.: Н. Алпысбаева, Б. Шайлазымов, – Алматы: Қазақ университеті, 2020. – 68 c.
Аналитический доклад, 2021. – Аналитический доклад о развитии архивного дела: состояние, тенденции, перспективы. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/archive/activities/1091?lang=ru (дата обращения 03.04.2023).
Архивное дело, 2021. – Архивное дело и управления документацией. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/tourism/activities/1091?lang=ru (дата обращения: 05.04.2023)
Authentication Rules, 2015. – Order of the Minister of Investment and Development of the Republic of Kazakhstan dated December 9, 2015 No. 1187 “On approval of the Rules for Authentication of Electronic Digital Signatures.” URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500012864. (date of access: 04/03/2023)
Constitution, 1995. The Constitution of the Republic of Kazakhstan was adopted in a republican referendum on August 30, 1995. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K950001000_ (access date: 04/05/2023)
Гражданский кодекс, 1999. – Кодекс Республики Казахстан от 1 июля 1999 года № 409 «Гражданский кодекс Республики Казахстан (Особенная часть)». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K990000409 (дата обращения: 03.04.2023)
Жакыпов, 2019. – Жакыпов М.Х. Опыт формирования и развития общенациональной Единой системы электронного документооборота государственных органов Республики Казахстан // Управление документами в цифровой экономике: проблемы взаимодействия: Материалы II Международной научно-практической конференции. Москва, 6 ноября 2019 г. / Под общ. ред. А.Б. Безбородова. Москва: РГГУ, 2019. – С.26-39
Жусупов, 2007. – Жусупов Е.К. О необходимости принятия Закона Республики Казахстан «О документационном обеспечении управления» // Делопроизводство в Казахстане. – 2007. - № 2. – С. 23-25.
Копбосынова, 2006. – Копбосынова А.К. Состояние и проблемы развития электронного документооборота и электронных архивов в государственных органах Республики Казахстан // Материалы республиканского семинара-совещания «Электронный документооборот и электронные архивы». Астана, 26 сентября 2006 г. – Алматы, 2006. – С. 22-28.
Ланской, 2019. – Ланской Г.Н. Электронно-цифровые архивы в Российской Федерации: проблемы и перспективы развития // Документация в информационном обществе: задачи архивоведения и документоведения в условиях цифровой экономики: Доклады и сообщения XXV Международной научно-практической конференции, Москва, 07–08 ноября 2018 г. – Москва, 2019. – С. 67.
Ларин, 2015. – Ларин М.В. Электронные документы: вопросы теории и практики // Вестник РГГУ. Серия: Документоведение и архивоведение. Информатика. Защита информации и информационная безопасность, 2015. – № 2. – С. 56.
Мустафина, 2023. – Мустафина А.Х. История информатизации архивов Казахстана (1991-2020). дисс. На соискание уч. степени к.и.н. – Москва, 2023. – 246 с.
Rules for replenishment, 2018. – Decree of the Government of the Republic of Kazakhstan dated September 20, 2018 No. 576 “ On approval of the Rules for replenishment, storing, recording and using documents of the National Archival Fund and other archival documents by state and special state archives” URL: https://adilet.zan.kz/eng/docs/P1800000576 (access date: 04/01/2023)
On access to information, 2015. Law of the Republic of Kazakhstan adopted November 16, 2015 No. 401-V ZRK “On access to information.” URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1500000401 (access date: 04/05/2023)
On National Archival Fund, 1998. – Law of the Republic of Kazakhstan adopted December 22, 1998 No. 326-1 “On National Archival Fund and Archives.” URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z980000326 (access date: 04/01/2023)
On copyright, 1996. – Law of the Republic of Kazakhstan adopted June 10, 1996 No. 6-I “On copyright and the related rights.” URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z960000006_ (access date: 04/03/2023)
On informatization, 2015. Law of the Republic of Kazakhstan adopted November 24, 2015 No. 418-V ZRK “On informatization.” URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1500000418 (access date: 04/05/2023)
Отчет, 2023. – Отчет о проделанной работе по направлению развития архивного дела за 1 квартал 2023 года. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/shymkent-til/documents/details/462910?directionId=2737&lang=ru (дата обращения: 05.04.2023)
Самойленко, 2007. – Самойленко Е.Ю. Электронный архив в организации: предпосылки и получаемый эффект // Делопроизводство в Казахстане. – 2007. - № 7. – С. 73-77
Сексенбаева, 2018. – Сексенбаева Г.А. Электронные документы и электронные архивы в США. // Вестник КазНУ: Серия историческая Том 91 – № 4. 2018. – С. 169-179
Слободянюк, 2007. – Слободянюк А.А. О внедрении Единой системы электронного документооборота // Делопроизводство в Казахстане. – 2007. - № 4. – С. 13-17.
Соловьев, 2017. – Соловьев А.В. Электронные архивы: разработка постановки для задачи обеспечения долговременной сохранности электронных деловых документов / А.В. Соловьев // Труды института системного анализа Российской академии наук. – 2017. - № 3. – С. 20-25.
Сравнительный анализ, 2015. – Сравнительный анализ программных продуктов, предназначенных для информатизации внутриархивной деятельности государственных и муниципальных архивов: Аналитический обзор. Том 1. – Москва, 2015. – С. 21.
Сфера архива, 2022. – Сфера архива. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/shymkent-til/activities/2737?lang=ru (дата обращения: 05.04.2023)
Тихонов, 2007. – Тихонов В.И. Методологические и практические аспекты экспертизы ценности электронных документов // Вестник архивиста, 2007. – № 3. – С. 166
