ТАРБАҒАТАЙ ӨҢІРІ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ ҚОНАҚЖАЙЛЫҚ ЭТИКЕТІ: ТАРИХИ-САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JH.2024.v115.i4.a14Кілттік сөздер:
трансформация, шақырылған қонақ, шақырылмаған қонақ, кездейсоқ қонақ, бата, этикет, асығыс қонақ, эмансипация, инновация.Аннотация
Бұл мақалада автор жаһандану мен урбанизацияның бүгінгі күнге әсерін атап өтіп, қазақстандық қоғамдағы қонақжайлылықты дәстүрлі институт ретінде қарастырады. Зерттеу жұмысы Қазақстанның әртүрлі аймақтарына экспедициялар кезінде жиналған материалдарға негізделген. Тақырыпқа қатысты дереккөздер мен арнайы әдебиеттерге сүйене отырып, қонақжайлылық этикетінің кейбір ерекшеліктері талданды: қонақтарды санаттарға бөлу, оларды қабылдау тәртібі, иелері мен қонақтарының мінез-құлық ережелері, ересектерді үстелге қою және етке ұсынылатын тағам түрлері, сондай-ақ қабылдаудағы гендерлік рөлдер. Автор этикеттің жалпы және жеке, дәстүрлі және жаңа аспектілерін қарастырады. Кұт терминінің этимологиясы және оны қонақ ұғымымен бірге қолдану мәселесі зерттеледі. Қонақжайлылық дәстүрлері елеулі өзгерістерге ұшырағанына қарамастан, олар қазіргі қазақ қоғамының аса маңызды құндылығы ретінде сақталған.
Мақалада пайдаланылған әлеуметтік сауалнама нәтижелері Тарбағатай қазақтарының қонаққа деген құрметінің ерекшеліктерін, сондай-ақ сыйлықтардың әртүрлі түрлерін көрсетті. Салыстырмалы-тарихи әдісті пайдалана отырып, Қазақстан өңірлері арасындағы айырмашылықтардың ерекшеліктері және қазіргі кезеңде болып жатқан өзгерістер ерекшеленеді.
