История исследований древних и средневековых городов Карашикского региона
DOI:
https://doi.org/10.26577/JH.2023.v111.i4.013Ключевые слова:
Археология, поселение, крепость, город, Карашик, район, исследование, раскопки, центральная часть, шахрстан, экономический район.Аннотация
В статье рассмотрена историко-топографическая структура древних, средневековых поселений, крепостей и городов, обнаруженных в ходе археологических исследований, проведенных в Карашыкском районе в 1969-2023 гг., и результаты проведенных в них раскопок (поисковых, стратиграфических, масштабных).
Нижнее, среднее (Арысская долина, Отырарский, Туркестанский, Сыганакский оазисы) течения реки Сырдарья, южные и северные склоны Каратауского, Таласского, Шуйского районов и Жетысу являются историко-географическими районами, где с древнейших времен развивалась городская культура. Древние, средневековые города, поселения и крепости на этих территориях формировались вдоль Великого шелкового пути и караванных путей. Из историко-географических работ известно, что в IX-X веках существовала область под названием Шаугар (Шабгар, Шавгар) и ее главным городом был Шаугар, расположенный по соседству с Отырарским оазисом. Туркестанская долина (оазис), расположенный в среднем течении Сырдарьи, разделена на оазисы Сауран, Сидаката, Карнак, Карашык, Шага, Икан, Шаугар и Тамдёзек. Микрооазис Карашык (долина – М.Е), расположенный в середине этого оазиса, окружен микрооазисами Карнак на северо-западе, Шага на юго-востоке, Шаугар на юге и Тамдёзек на юго-западе.
В ходе археологических исследований, проведенных в Карашыкской долине в 1969-2023 годах, обнаружен ряд поселений, крепостей и городов, определена их историко-топографическая структура, проведены раскопки на ряде памятников. Однако долина Карашык еще не исследована полностью. В частности, необходимо провести масштабные исследования в горных ущельях, на выходе рек из горных ущелий и в предгорной равнине реки Карашык, чтобы определить период существования памятников. Поэтому определение ареала, количества, времени их появления, этапов развития, топографических особенностей древних и средневековых городов Карашыкского района зависит от комплексных работ, которые предстоит провести в ближайшие годы.
Библиографические ссылки
Акишев К.А., Байпаков К.М., Ерзакович Л.Б. Древний Отрар (топография, стратиграфия, перспективы) Алма-Ата: Наука, 1972. С. 217 .
Акишев К.А. Средневеьвые работы и курумы Каратау // Известия НАН РК. Серия общественных наук. 1994. С. 39-44.
Ғылыми есеп Түркістан ескерткіштері (аралық). Алматы, 1997. 39 б // Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік университеті. Археология және этнология кафедрасының архиві. 1997 жыл, Р/с № 10.
Ғылыми-зерттеу жұмыстары туралы есеп. Тұран археологиялық экспедициясының 2002 жылы Оңтүстік Қазақстан обылысында жүргізген зерттеулері (аралық). Түркістан, 2003. 161 б // К.А. Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Археология ғылыми-зерттеу орталығының архиві. 2003 жыл. 2-кітап.
Ғылыми-зерттеу жұмыстары туралы есеп. Тұран археологиялық экспедициясының 2004 жылы Оңтүстік Қазақстан обылысында жүргізген зерттеулері (аралық). Түркістан, 2005. 192 б // К.А. Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Археология ғылыми-зерттеу орталығының архиві. 2005 жыл. 4-кітап.
Ғылыми-зерттеу жұмыстары туралы есеп. Тұран археологиялық экспедициясының 2005 жылғы Оңтүстік Қазақстан облысында жүргізген зерттеулері (аралық). – Түркістан, 2006 а. 107 б. // А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Археология ғылыми-зерттеу орталығының архиві. 6-кітап.
Елеуов М. Ескерткіштер жинағы. – Алматы, Қазақ университеті, 2016. – 158 б.Елеуов М, М. Қасенов. 2001 жылғы Қарашық 1 қаласындағы қазба // Қазақстан Археология зеттеулері, Марғұлан оқулары - 14, ғылыми-практикалық конференцияның еңбектері. – Шымкент-Алматы 2002. – 120-122.
Елеуов М. Ортағасырлық Қарашық 1 қаласының цитаделіндегі кесік // Отан тарихы. – №4. – 2003, 7-12.
Елеуов М., Ақымбек Е.Ш. Ортағасырлық Қарашық кесенесі // А.Ясауи университетінің Хабаршысы. Қоғамдық ғылымдар сериясы. – №5. 2005. – 108-115.
Елеуов М. Ескрусіз қалған ескерткіштер. Түркістан: А.Яссауи атындағы ХҚТУ баспасы, 2005. 119 б.
Елеуов М. Түркістан оазисінен 2004-2005 жылдарда ашылған ортағасырлық елді мекендер мен қалалар//Тұран-Түркістан: тарихи-мәдени сабақстастық мәселелері// Ежелгі дәуір және ортағасырлар. Түркістан археологиялық экспедициясының 10 жылдығына арналған халықарлық ғылыми конференция материалдары. Алматы: ТОО Издательство «Экономика». 2006. С. 163-170.
Елеуов М. Шауғар-Қарашұқ-Қарашық. – Алматы: Қазақ университеті, 2012. – 50 б.
Елеуов М. Көне кенттен табылған сәйгүлік // Егемен Қазақстан. – 28 тамыз, 2002 жыл.
Свод памятников истории культуры Казахстана. Южно-Казахстанская область. Том 1-Алма-Ата: Гл.ред. «Қазақ энциклопедиясы», 1994. – 368 с.
Туякбаев М. Динамика развития городов и поселений Туркестанского оазиса // Тұран-Түркістан: тарихи-мәдени сабақтастық мәселелері. Ежелгі дәуір және ортағасырлар. Түркістан археологиялық экспедициясының 10-жылдығына арналған халықаралық ғылыми конференция материалдары. – Түркістан, 23-24 қараша 2006. – 280-290.
Туякбаев М. Историческая топография иразвитые городов и поселений Туркестанского оазиса (XIII-XIXвв.). – Алматы: ТОО «Эффект», 2009. – 208 стр. приложение, илл.
