Депортацияланған кәрістердің вагондық (отбасылық) тізімдері зерттеуге арналған көпнұсқалы дереккөзі ретінде
DOI:
https://doi.org/10.26577/JH.2024.v113i2-014Кілттік сөздер:
вагондар тізімі, дереккөз, депортация, кәрістер, азаматтық, демография, антропонимикаАннотация
Мақалада тарих ғылымында тұңғыш рет депортацияланған кәрістердің вагондық (отбасылық) тізімдері мультипәнаралық зерттеу үшін маңызды дереккөзі ретінде қарастырылады. «Аса құпия» грифі бойынша көптеген жылдар бойы сақталған кәрістердің депортациясы туралы архив құжаттары 1990 жылдары қолжетімді болды, алайда вагондық (отбасылық) тізімдері арнайы зерттеу нысаны бола қоймады, тек кейбір басылымдарда олар жайлы айтылып қана кетті. Ақпараттардың шектеулі және аздығына қарамастан ондаған мың адамдардың тізімі 1937 жылғы депортация кезіндегі ілімді верификациялау және кәріс халқының демографиялық көрсеткіштеріне қатысты жаңа мәселелерді қарастыруға аса мол материал бере алады, соның ішінде зерделенетін – кәріс отбасының орташа көлемі, оның құрамы, кәріс балалардың саны, т.с.с. Депортацияланған кәрістердің тізімінде көрсетілген ата-тегі (фамилиясы), аты-жөні, әкесінің есімі (болған жағдайда) антропонимияны, орыс тілінде дыбысталған кәріс ата-тектері транскрипциясының ерекшеліктері, есім атауының модельдері, т.б. жайттардың маңызды деректемесі болып табылады. Депортацияланған кәрістердің азаматтығы жайлы тақырып мәнді де приоритетті болып тұр, себебі зерттеу дискурсында ол «ақтаңдақ» болып келді. Бұл сауал бойынша көзқарастар диаметрлі түде қарама-қарсы бағытта бөлініп кеткен-ді. Бірқатар авторлар депортацияға ұшыраған кәрістер КСРО азаматы болмаған десе, келесілері, керісінше, кәрістердің басым бөлігі кәмелеттік жасқа толған және олардың кеңестік паспорттары болған деп есептейді. Вагондық тізімдерде кәмпескеленген паспорттар саны мен есептеулер бар, осылардың негізінде жасалған мәліметтер кәрістердің басым бөлігі КСРО азаматы болғандығын растайды. Мақалада РФ архивтерінен табылған тек қана вагондық тізімдердің бір бөлігі ғана пайдаланылды, сол себепті бұл бағыттағы дереккөздерін әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар аясында қарастыру үшін іздестіруді одан ары жалғастыру қажет.
Түйін сөздер: вагондар тізімі, дереккөз, депортация, кәрістер, азаматтық, демография, антропонимика
Библиографиялық сілтемелер
Алексеев А. Корейцы в России – Еженедельный «Ъ – Коммерсант. [Электронный ресурс]. URL: https://www.kommersant.ru/doc/3449161(дата обращения: 07.07.2022)
Бугай Н.Ф. Сталин — Л. Берии: «Их надо депортировать …». М., 1992.
Висленев В. Корейцы и инородцы Южно-Уссурийского края Приамурской области. – Сборник главнейших официальных документов по управлению Восточной Сибирью. Т. IV. Инородческое население Приамурского края. Вып. 2., Иркутск, 1884.
Лаптев С. Демографическая угроза или упущенный шанс? Выходцы из Восточной и Юго-Восточной Азии в России. - Неприкосновенный запас. - 2002, " №5. - с.40-44.
Государственный архив Приморского края (ГАПК). Ф. P-2422. On. 1. Д. 125. Л. 106-106 об.
Государственный архив Приморского края (ГАПК). Ф. 698. Оп. 1. Д. 41. Л. 3
Государственный архив Приморского края (ГАПК). Ф. Р-565. Оп. 1. Д. 31. Лл. 1-10.
Кан Г.В. Корейцы Казахстана: Исторический очерк. Алматы. Казахстан. 1994
Ким Г.Н. Коре сарам: историография и библиография. Алматы. 2000.
Ким Сын Хва. Очерк по истории советских корейцев. Алма- Ата: Наука, 1965.
Книга памяти. Архивные списки депортированных российских корейцев в 1937 году. Ч. 1 / Авт.-сост. Пак Чон Хё, Ли О.А. М., 1997. С. 126-135.
Ли У Хе, Ким Ен Ун. Белая книга. О депортации корейского населения России в 30-40-х годах. М.: Интерпракс, 1992
Ли У Хе, Ким Ен Ун. Белая книга о депортации корейского населения России в 30-40х годах. Книга вторая. Москва, 1997
Ким В.Д. Эшелон 58. Ташкент, 1995
Ким В.Д. Правда - полвека спустя. Ташкент, 1999
Корейская папка Центральный Архив ФСБ РФ. [Электронный ресурс]. URL: https://www.arirang.ru/news/2012/12070.htm (дата обращения: 19.09.2022)
Лаптев С. Демографическая угроза или упущенный шанс? Выходцы из Восточной и Юго-Восточной Азии в России. - Неприкосновенный запас. - 2002, " №5. - с.40-44.
О Государственной комиссии по полной реабилитации жертв политических репрессий. Указ Президента Республики Казахстан от 24 ноября 2020 года № 456. [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2000000456 (дата обращения: 07.08.2022).
Пак, В. Земля Вольной Надежды. Книга 7. Депортация. 1937 : Архивные списки депортированных корейцев (по материалам ГАПК, РГИА ДВ, ГАХК, ГААО, ГА ЕАО, ГИАСО) / В. Пак. – Владивосток : Валентин, 2017.
Федирко О.П., Бэ Соён. Корейцы Юга Дальнего Востока России в 1920-1930 гг.: колонизация и коллективизация. [Электронный ресурс]. URL: https://doi.org/10.24158/fik.2017.6.20 (дата обращения: 16.07.2022)
Chang, Jon K.. Burnt by the Sun: The Koreans of the Russian Far East, Honolulu: University of Hawaii Press, 2016
Conquest, Robert. The Soviet Deportation of Nationalities. London: Macmillan, 1960
Kolarz, Walter. The Peoples of the Soviet Far East. Hamden, Connecticut, 1969
Diener, Alexander. Homeland as Social Construct: Territorialization among Kazakhstan’s Germans and Koreans. - Nationalities Papers, 2006, Vol. 34, №., pp. 201-235
Ginsburgs, George. The Citizenship Status of Koreans in the USSR: Post-World War II Developments. - Journal of Korean Affairs, 1976, Vol. 6, No. 1, pp.1-16.
Pohl, Jonathan Otto. Cultural, Spatial, and Legal Displacement of the Korean Diaspora in the USSR: 1937-1945. - The Review of Korean Studies. 2018, Vol. 21, № 1, pp. 171-188
Kim German N. The Deportation of 1937 as a Logical Continuation of Tsarist and Soviet Nationality Policy in the Russian Far East. - German Nikolaevich Kim and Ross King (Eds.) The Koryo Saram: Koreans in the Former USSR. Korean and Korean American Studies Bulletin. Vol. 2&3, 2001, pp.19-45
Kolarz, Walter. The Peoples of the Soviet Far East. Hamden, Connecticut, 1969.
Korean Diaspora: Central Asia, Northeast Asia and North America. Eds. Hesung Chun Koh at all. East Rock Institute. New Haven, Connecticut, 2008.
Martin, Terry. The Origins of Soviet Ethnic Cleansing. The origins of Soviet ethnic cleansing. - Journal of Modern History . 1998, Vol. 70, № 4, pp. 813-861.
Park Hyun Gwi. The Displacement of Borders among Russian Koreans in Northeast Asia. Amsterdam University Press B.V., Amsterdam 2018
Suh Dae-Sook (ed.) Koreans in the Soviet Union. Honolulu, 1987.
Woosung Lee. The Koreans’ Migration to The Russian Far East and their Deportation to Central Asia: from the 1860s to 1937. A Thesis presented to the Graduate School of the University of Oregon for the degree of Master of Arts. 2011
중앙아시아 고려인 강제이주 pdf. [Электронный ресурс]. URL: https://scholar.google.com/scholar?start=90&q=중앙아시아+고려인+강제이주+pdf 1 (дата обращения: 07.07.2022)
