ШЫҒЫС ЕҢБЕКШІЛЕРІНІҢ КОММУНИСТІК УНИВЕРСИТЕТІНЕ ҚАЗАҚ СТУДЕНТТЕРІН ІРІТЕУ ЖӘНЕ ДАЯРЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JH.2024.v112.i1.010Кілттік сөздер:
Шығыс халықтары; Шығыс еңбекшілері; ШЕКУ; Коминтерн; қабылдау талаптары; қазақ студенттері; Коммунистік университет; студенттерді іріктеу.Аннотация
Шығыс еңбекшілерінің Коммунистік университеті (КУТВ) – 1921-1938 жылдар аралығында Коминтерн (Коммунистический интернационал) ұйымының ұйымдастыруымен қызмет еткен оқу орны. Бұл оқу орнының қызметі екі бағытта жүргізілді. Біріншісі - Кеңестік билік территориясынан тыс жатқан Шығыс хылқтары үшін социалистік идеологияны тарату және социалисттік қозғалысты дамыту болса, екіншісі – жергілікті Шығыс халқы өкілдерінен идеология бағытына сәйкес қызмет ететін кадрларды даярлау болды. Мұнда Орталық Азия, Қиыр Шығыс және Солтүстік Кавказ елдері үшін партиялық кадрларды даярлау жүргізілді. Бұл университеттің түлектері өз елдеріндегі жаңа пролетарлық интеллигенцияның негізі болды. Сіздерге ұсынылып отырған мақалада ШЕКУ-нің студенттерді қабылдау кезіндегі талаптарының дамуы, өзгерісі зерттеу объектісі болды. Осыған сәйкесінше Қазақстан және КСРО көлемінде коммунистік (партиялық) білім беру жүйесінің қалыптасу жолын көре аласыздар. 1920-жылдары азамат соғысынан кейінгі әлеуметтік жағдайдың төмендігі, ал жоғары оқу орынына жаппай шақыру жұмыстарының басталуы университеттерде білім алушылардың сапалық деңгейін түсіргені анық. Осындай жаппай білім алушылар легімен Коммунисттік университет қабылдау комиссиясының атқарған жұмысы толық сипатталып берілген.
Библиографиялық сілтемелер
Archive of the President of the Republic of Kazakhstan, fund 139, list 1, case 13a, page 68.
Archive of the President of the Republic of Kazakhstan, fund 139, list 1, case 446, page 69.
Archive of the President of the Republic of Kazakhstan, fund 141, list 1, case 3654, page 29.
Archive of the President of the Republic of Kazakhstan, fund 141, list 1, case 10119, page 56.
Bazarova V. V. (2008) Korenizacija gosudarstvennogo apparata v Burjat-Mongolii kak opyt nacional'noj politiki . [Indigenization of the state apparatus in Buryat-Mongolia as an experience of national politics] // Vlast'. № 7. S. 53–55; (on Russian)
Brojdo G. I.(1924) Kommunisticheskij universitet trudjashhihsja Vostoka. Ocherk dejatel'nosti (oktjabr' 1921 g. — janvar' 1924 g.) [Communist University of the Working People of the East. Outline of activities (October 1921 - January 1924)]. M., 1924; (on Russian)
Chebotareva V. G. (2008) Nacional'naja politika Rossijskoj Federacii 1925–1938 gg. [National policy of the Russian Federation 1925–1938] M., 2008 (on Russian)
Chzhan Jujsin'.(2015) «Zanimalsja voennymi delami i rabotoj po reorganizacii armii»: Anketa Chzhu Dje — studenta Kommunisticheskogo universiteta trudjashhihsja Vostoka. 1926 g.// Istoricheskij arhiv. [“I was involved in military affairs and work on reorganizing the army”: Profile of Zhu De, a student at the Communist University of the Toilers of the East. 1926] № 6. S. 91–105; (on Russian)
Chzhan Jujsin'.(2016) Istoricheskaja rol' universitetov SSSR v podgotovke specialistov v oblasti upravlenija KNR [The historical role of USSR universities in the training of specialists in the field of management of the People's Republic of China] // Gosudarstvennaja sluzhba. № 6. S. 97–100. (on Russian)
E Fan'.(2020) Kuznica marshalov i revoljucionerov: podgotovka voenno-politicheskih kadrov dlja Kitaja v Sovetskom Sojuze. 1920–1930-e gg. [Forge of marshals and revolutionaries: training of military-political personnel for China in the Soviet Union] M., 2020 (on Russian)
Ergin Ju. V. (2008) Bashkirskij kommunisticheskij universitet (1931–1939) // Pedagogicheskij zhurnal Bashkortostana [Bashkir Communist University (1931–1939)]. № 5 (18). S. 141–152; (on Russian)
Harunov R. Sh. (2012) Podgotovka specialistov dlja Tuvy na kursah hoshunnyh rabotnikov v Kommunisticheskom universitete trudjashhihsja Vostoka (1929–1933 g.) [Training of specialists for Tuva at the courses of khoshun workers at the Communist University of the Workers of the East (1929–1933)]// Vestnik Tuvinskogo gosudarstvennogo universiteta. Social'nye i gumanitarnye nauki. Vyp. 1. S. 58–61; (on Russian)
Krasovickaja T. Ju. (2007) Nacional'nye jelity kak sociokul'turnyj fenomen sovetskoj gosudarstvennosti (oktjabr' 1917–1923 g.): dokumenty i materialy.[ National elites as a sociocultural phenomenon of Soviet statehood (October 1917–1923): documents and materials.] M., 2007; (on Russian)
KuKhwa K. A Study on the Korean Group of KUTV, 1924~ 25 //Journal of Humanities. – 2015. – №. 57. – С. 175-207;
Kupajgorodskaja A. P.(1984) Vysshaja shkola Leningrada (1917-1925) [Higher school of Leningrad (1917-1925)]. L., 1984. S. 127. (on Russian)
Leonova L. S.(1972) Iz istorii podgotovki partijnyh kadrov v sovetsko-partijnyh shkolah i kommunisticheskih universitetah (1921–1925 gg.).[ From the history of the training of party personnel in Soviet-party schools and communist universities (1921–1925).] M., 1972; (on Russian)
Leonova L. S.(1979) Istoricheskij opyt KPSS po podgotovke partijnyh kadrov v partijnyh uchebnyh zavedenijah. 1917–1975.[ Historical experience of the CPSU in training party personnel in party educational institutions. 1917–1975.] M., 1979. (on Russian)
Ljuj Sycun. (2017) Kitaevedenie v Kommunisticheskom universitete trudjashhihsja Vostoka: kadrovyj sostav, nauchnye raboty i vlijanie (1921–1939) [Sinology at the Communist University of the Toilers of the East: personnel, scientific work and influence (1921–1939)]// Istoricheskij zhurnal: nauchnye issledovanija. 2017. № 4. S. 129–139. https://doi.org/10.7256/2454-0609.2017.4.23317 (on Russian)
Majanc A. (1926) Eshhe o zdorov'e komvuzovskogo studenchestva (iz nabljudenij raboty KUTV)[ More about the health of college students (from observations of the work of KUTV)] // Sovpartshkoly i komvuzy. M., 1926. S. 223–224. (B-ka politprosvetrabotnika/ pod obshh. red. N. A. Ruzer-Nirovoj); (on Russian)
Mamysheva E. P.(2014) Istorija cherez lichnost': uchastie vypusknikov KUTV v nacional'no-gosudarstvennom stroitel'stve v 1920–1930-e gg. (na materialah Hakasii i Ojrotii) [History through personality: participation of KUTV graduates in nation-state building in the 1920–1930s. (based on materials from Khakassia and Oirotia)] // Teorija i praktika obshhestvennogo razvitija. № 10. S. 110–113; (on Russian)
McClellan W. Africans and black Americans in the Comintern schools, 1925-1934 //The International Journal of African Historical Studies. – 1993. – Т. 26. – №. 2. – С. 371-390.;
Mif P. A. (1929) Komintern i kolonial'nyj vopros [Comintern and the colonial question]// Bol'shevik. № 5. S. 44–59. (on Russian)
O prieme v Kommunisticheskij Universitet trudjashhihsja Vostoka pri Narkomnace.[ On admission to the Communist University of the Workers of the East under the People's Commissariat of Nationalities.] // Zhizn' nacional'nostej. - 1922. - 31 ijulja. - №16. S. 2. (on Russian)
Panin E. V.(2012) Material'no-bytovye uslovija zhizni studentov internacional'nyh i nacional'nyh kommunisticheskih universitetov Sovetskoj Rossii (1920–1930-e gg.) [Material and living conditions of students of international and national communist universities of Soviet Russia (1920–1930s)] // Teorija i praktika obshhestvennogo razvitija. 2012. № 3. S. 165–168; (on Russian)
Ravandi-Fadai L. "Red Mecca"—The Communist University for Laborers of the East (KUTV): Iranian Scholars and Students in Moscow in the 1920s and 1930s //Iranian Studies. – 2015. – Т. 48. – №. 5. – С. 713-727;
Russian State Archive of Social and Political History, fund 532, list 1, case 2, pages 22-24, pages 27-29.
Russian State Archive of Social and Political History, Fund 532, List 8, Case 1, Sheet 7.
Russian State Archive of Social and Political History, fund 532, list 8, case 30, page 79.
Russian State Archive of Social and Political History, fund 532, list 8, case 7, page 1-14
Saint-Petersburg's Central State Archive of Historical and Political Documents, fund 601, list 1, case 350, page 46
Sbornik dekretov i postanovlenij rabochego i krest'janskogo pravitel'stva po narodnomu obrazovaniju. . [Collection of decrees and resolutions of the workers' and peasants' government on public education] Vyp. 1. M., 1919. S. 56. (on Russian)
Shashkova O. A., Shpakovskaja M.A. (2018) Kommunisticheskij universitet trudjashhihsja Vostoka: sozdanie i jetapy stanovlenija v sisteme Kominterna v 1920–1930-e gg.[ Communist University of the Working People of the East: creation and stages of formation in the Comintern system in the 1920–1930s.] // Vestnik arhivista. 2018. № 3. S. 704–716. (on Russian)
Sicon L. History of the Chinese revolution of 1925—1927 in the works of teachers of Communist University of Eastern Toilers //Terra Linguistica. – 2016. – Т. 25. – №. 3. – С. 61-67.
Timofeeva N. N. (1976) Kommunisticheskij universitet trudjashhihsja Vostoka (KUTV) (1921–1925)[ Communist University of the Toilers of the East (KUTV) (1921–1925)] // Narody Azii i Afriki. 1976. № 2. S. 47–57; (on Russian)
Timofeeva N. N.(1979) Kommunisticheskij universitet trudjashhihsja Vostoka (KUTV) (1926–1938) [Communist University of the Toilers of the East (KUTV) (1926–1938)] // Narody Azii i Afriki. 1979. № 5. S. 30–42. (on Russian)
Trebinjac S. A Decade at the Communist University for the Workers from the East (1925-1935). – Cambridge Scholars Publishing, 2023
V.I.Lenin (1981) Polnoe Sobranie sochinenii, [Complete Works] 41-tom, 1981. 301-s. (on Russian)
V.I.Lenin,(1969) Polnoe Sobranie sochinenii,[ Complete Works] 38-tom, 1969. 145 s. (on Russian)
Viktorov V. (1923) Kommunisticheskij universitet trudjashhihsja Vostoka (KUTV) [Communist University of the Workers' East (KUTV)]// Zhizn' nacional'nostej. 1923. Kn. 1. S. 261–267; (on Russian)
