ТАЛАС АЛҚАБЫНДА ТӨРТКӨЛДІКТЕР ЖЕЛІСІН ҚҰРУҒА ГЕОЛОГИЯЛЫҚ-ГЕОМОРФОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАРДЫҢ ӘСЕРІ.

Аннотация

«Талас алқабындағы төрткөлдер желісін құруға геологиялық және геоморфологиялық факторлардың әсері» мақаласында жұмыстың мақсаты Талас өзені бассейніндегі орта ғасыр дәуіріндегі торткөл-форпосттарды салу үшін орындарды таңдауға ықпал еткен геологиялық – геоморфологиялық жағдайларды анықтау болып табылады. Судың көптігі, суару жұмыстарын жүргізуге қолайлы топографиялық жағдайлар (жеткілікті еңіс), бай флора Талас өзені бассейнінің бұл бөлігін ерекшелейді. Осы факторлардың арқасында Талас өзенінің аллювиальды-пролювийлік және одан әрі аллювиалды жазығының көптеген арналарында көптеген елді мекендердің, соның ішінде төрткөлдіктердің – шағын күзет бекіністерінің пайда болуына жағдай туды. Тортколдардың орналасу орындарын геологиялық және геоморфологиялық талдау олардың орналасу заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік берді. Сонымен, өзеннің негізгі арнасымен қатар, үлкен кеңістіктің жеңдері, каналдары және құрғақ аңғарлары үлкен маңызға ие болды. Тортколдардың тығыз желісінің пайда болуына мынадай жағдайлар қолайлы болды: стратегиялық жағдай, тұрғын үй салу үшін су көздері мен шикізаттың болуы, іргелес аумақтарды сумен қамтамасыз ету. Барлық осы факторлар осы аумақтың геологиялық және құрылымдық ерекшеліктеріне және рельефіне тікелей байланысты болды. Бұл зерттеу керуендер қозғалысының негізгі бағыттарын таңдаудағы заңдылықтарды және қауіпсіздік қызметін атқаратын нүктелерді оқшаулауды анықтауға мүмкіндік береді.

Кілт сөздер: Талас алқабы; Шу-Талас ойысы; ортағасырлық торколи;; аллювиалды жазық; кейінгі антропогендік ысырынды конус; жайылма; террассалар; антиклиналдар; керш; саздақтар; андасай свитасының жыныстары