Қазақстан музейінің этнографиясы антропологиялық «басқалар» тұрғысынан (2019 және 2020 жылдары Алматыда жүргізілген далалық жұмыстар негізінде)

Аннотация

Антропологиялық «басқа» көрінісі – «бірінші адам» үлгісінің «өзін-өзі әсемдеуінен» және

«екінші адам» перспективасының «қарсыласуынан» мен «теріске шығарудан» ерекшеленетін объективтік көзқарас. Антропологияны бірлесіп зерттеуге негізделген бейтарап ұстаным. Бұл мақала автордың 2019 жылғы қазаннан бастап 2020 жылғы тамызға дейінгі Қазақстандағы мәдени антропологиялық далалық жұмысына негізделген. Олардың ішінде негізінен Алматы қаласы мен Алматы облысындағы барлық мұражайлардың этнографиясы жүргізген зерттеулерге назар аударылады. Сонымен қатар, Нұр-Сұлтан, Шымкент және Түркістан қалаларындағы мұражайлар зерттелді. Нақтырақ айтсақ, бұл мақалада қазақстандық мұражайлардағы қазақтар мен олардың дәстүрлі мәдениеті туралы этнографиялық әңгімелер, сондай-ақ мұражайдың баяндау мәтінін толықтыратын көркем баяндау әдістері және Қазақстанның бай табиғи мұрасын музейлендіру процесі туралы айтылады. Мақсат – жоғарыда көрсетілген мазмұн арқылы оқырмандарға Қазақстан мұражайы ата-бабалардың материалдық мәдениетін қалай «сақтайды және мұра етеді» және оның рухани мәдениетін «көрме» арқылы қалай көрсетуге болатындығын анықтау. Қазақстанда көптеген ғасырлар бойы тіршілікті қамтамасыз ететін жүйенің негізгі компоненттері болып, тұрғын үй, ыдыс-аяқ, тағам, киім, сонымен қатар ерекше кәсіп пен қолөнер, құралдар, сәулет пен қолданбалы өнер құрылымы мен функциялары анықталды. Қазақстандағы музейлік этнография бағыты өзінің даму тарихымен, зерттеу нысандарымен ерекшеленеді. Демек, бұл мақала өзі Қазақстан мұражайы – этнография болып табылады.

Түйін сөздер: антропология, «Басқа», Қазақстан, музейлік этнография.