Ұлы Жібек жолының Қазақстан бөлігіндегі оғыз қалалары туралы жазба деректерге шолу

Аннотация

Ұлы Жібек сауда жолының Орта Азиядағы бір тармағы Қазақстанның Оңтүстік аумағы арқылы өтеді. Бүгінде Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде, яғни Сырдарияның ортаңғы және төменгі ағысында орналасқан оғыз кезеңінің елуден астам елді­мекендері мен қалаларының орындары белгілі. Сырдария өзенін жағалай орналасқан бұл ескерткіштердің тыныс­тіршілігі Ұлы Жібек сауда жолы бойындағы сауда­қатынастарымен тығыз байланысты болды. Оғыз қалалары туралы алғашқы деректер Орхон жазба ескерткіштерінен бастау алады. Сонымен қатар, IX­XIV ғасырларда өмір сүрген араб­парсы­түркі тілдес саяхатшылардың, тарихшылардың, географтардың еңбектерінде оғыздардың әлеуметтік қарым­қатынасы, басқару жүйесі және олар мекендеген қалалардың тыныс­тіршілігі сипатталады. Мақалада Оғыз қалалары ретінде белгілі болған Сауран (Сабран), Сығанақ, Баршынкент (Барчинлы Кент), Асанас (Ашанас), Жент, Жанкент (Жаңа­кент) сияқты ортағасырлық қалалар туралы жалпы мәліметтер келтірілген. Қалалардың атаулары бір емес, бірнеше рет өзгертілгені жайлы және ғалымдардың пікір­ таластары көрсетілген. Оғыздардың тарихи қалалардың атаулары қазіргі таңда, зерттеушілер мен халықтың арасында кеңінен танымал. Мақалада осы атауларға байланысты пікір­талас, талдаулар жазылды. Сонымен қатар, зерттеу барысында ортағасырлық тарихшы­саяхатшылардың, сондай­ ақ, орыс тарихшылары мен зерттеушілерінің еңбектеріне шолу жүргізілді.

Түйін сөздер: Ұлы Жібек жолы, Қазақстан, Сырдария өзені, ортағасырлық қалалар, оғыздар.