Prince Jochi and the history of Inner and Western Asia at the end of the XIIth – beginning of the XIIIth centuries

Abstract

«Жошы ханзада және XII ғасырдың соңы – XIII ғасырдың басындағы Ішкі және Батыс Азия тарихы» атты мақаласында М. авторлар хан Жошының өмірі мен шығармашылығына байланысты Батыс Азия тарихына назар аударады. Ұлы Моңғол империясының құрылу тарихы дарынды қолбасшы және саясаткер Жошының әкімшілік қызметі арқылы қарастырылады. Жошы ханзаданың өмірі мен қызметі XII ғасырдың аяғы – XIII ғасырдың бірінші үштен бірінде Ішкі және Батыс Азияда болған тарихи оқиғалармен тығыз байланысты. Бірақ тарихшылардың ойынша оның есімі өзі билік құрмаған ұлыстың атауында сақталған. Мақала авторлары оның қатын Бөрте ұлдарының ішінде толыққанды саяси және әскери мансабын бастаған алғашқысы екендігіне назар аударады. Солтүстік әкімшілік мұрагерлік ұлысқа хан болған ол өзіне берілген төрт түмен халқын нығайтты. Солтүстік ханның тапсырмасына сәйкес іс жүзінде әскери қимылдарсыз Алтай мен Саян етегінен Енисей өзеніне дейінгі аралықтағы этникалық топтарды бағындырды. Осы арқылы ол моңғолдардың Цзинь империясымен соғысында тыныш тылды қамтамасыз етті.

Хорезм жорығынан кейін жаңа аумақтардағы гарнизондарды басқарған ханзада Жошы

болды. Ол Хорезмшах Джалал ад-Динмен ұзақ мақсатты күрес жүргізді, ол грузин және армян князьдерінің күш-жігерін біріктіру арқылы 1231 жылы ғана жеңіліс тапты. Ол бірқатар хан әулеттерінің атасы болды: батуйидтер, шейбанидтер, эрженидтер, туқай-тимуридтер. Жош хандары соңғы орта ғасырдан ХХ ғасырға дейінгі Батыс Азия өркениетінің бет-бейнесін анықтады.

Түйін сөздер: Жошы ұлысы, Моңғол империясы, Ішкі Азия, әскери жорықтар, Шыңғыс қаған, қыпшақтар.