ҚАЗАҚ БОСҚЫНДАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАНЫ КЕҢЕСТІК ЖАҢҒЫРТУ КЕЗЕҢІНДЕ ОРТА АЗИЯ РЕСПУБЛИКАЛАРЫНАН ОРАЛУЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JH2025116101Кілттік сөздер:
ұжымдастыру, босқын, мәжбүрлі көші-қон, ауа көшу, реэвакуация, кері көші-қонАннотация
Кеңестік қоғамның жабық сипатына қарамастан, КСРО халқы ішкі көші-қонның жоғары деңгейімен сипатталды, кеңестік республикалар арасындағы шекаралар әкімшілік функцияны орындай отырып, ешқашан көші-қонға кедергі болған жоқ; ХХ ғасырдың 30-жылдарындағы Орта Азия республикаларынан қазақ босқындарының елге оралу мәселелерін зерттеу. КСРО-дағы көші-қон процесінің басқарылу дәрежесін анықтауға және кері көші-қонның негізгі себептерін анықтауға көмектеседі. Бұл мақала КСРО экономикасын жаңғырту кезеңінде қазақтардың Орта Азия республикаларына қоныс аударуы және олардың елге оралуы мәселесін шешудің әлеуметтік-экономикалық алғышарттарын талдауға бағытталған. Зерттеу кітапханалар мен мұрағаттардан алынған негізгі және қосалқы материалдарға сүйенеді. Қазақтардың Орта Азия Кеңестік республикаларынан елге оралу көші-қонының тарихын зерттеудің негізгі дереккөздері посткеңестік елдердің мұрағаттарынан табылған, көпшілігі әлі ғылыми айналымға енгізілмеген құжаттық дереккөздер болды. Мұнда босқындар мен оралмандар миграциясы мәселесі Кеңес өкіметі әзірлеген елдің әлеуметтік-экономикалық жүйесін жаңғырту бағдарламасының құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады. Күштеп ұжымдастыру көшпелі шаруашылықтарды отырықшы мемлекетке күштеп көшірумен қатар жүрді, ал малының едәуір бөлігінен айырылған көшпелілер Қазақстаннан тыс жерлерге қашып қалыпты көшу динамикасы бұзылды. Кеңестік кезеңдегі ішкі көші-қон процесі индустрияланатын экономикадағы жұмыс күшіне сұранысты қанағаттандыру үшін экономикалық және әкімшілік саясаттың ықпалымен жүргізілген халықтың ерікті де, мәжбүрлі де ауқымды қозғалысымен сипатталды.
