ОРТАЛЫҚ АЗИЯДАҒЫ САЯСИ СОПЫЛЫҚТЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ТАРИХЫНАН

Аннотация

Орталық Азия аймағындағы қазіргі саяси жағдай сопылықтың өзін жаңа саяси күш ретінде танытып, Қазақстан мен Орталық Азияның мемлекеттік саясатының сыртқы және ішкі саяси күн тәртібінің маңызды құрамдас бөлігіне айналғанын көрсетеді. Исламның идеологиялық жаңғыруы жинақталған тарихи тәжірибені қайта қарауды талап етеді. Мақала авторлары Орталық Азиядағы сопылықтың пайда болуы, қалыптасуы және дамуының көрінісін жалпылама түрде көрсетуді мақсат етті. Сонымен бірге мақсаттың маңызды құрамдас бөлігі саяси сопылыққа баса назар аударылды. Зерттеу ерекшелігі бойынша ерекшеленетін үш аумақтық аймақ шеңберінде жүргізілді: Мавераннахр, Көшпелі дала және Шығыс Түркістан. Авторлар сопылықты исламдағы аскетикалық-мистикалық бағыт ретінде жалпы қабылданған қабылдаудан алыстауға тырысады, бұл оның мәнін түсінуді онымен байланысты аспектілердің барлық алуандығымен шектейді. Атап айтқанда, зерттеуде сопылық көсемдердің мемлекеттердің саяси өміріне енуіне, сондай-ақ олардың зайырлы билікті басып алу әрекеттерінің жүзеге асырылуына және сәтсіздігіне назар аударды. Зерттеудің ғылыми және практикалық маңыздылығы сопылықтың әртүрлі мәселелері бойынша бастапқы материалды толықтыру болып табылады: исламда осы бағыттың қалыптасуы мен дамуы, оның көп қырлылығы және саяси саладағы идеяларды іске асыру, Қазақстандағы, Шығыс Түркістандағы және жалпы Орталық Азиядағы тарихи процестерге әсері. Зерттеу нәтижелерін ғылыми және педагогикалық салаларда қолдануға болады. Зерттеудің ғылыми-әдістемелік негізі зерттеушілердің еңбектерінде көрініс тапқан сопылық туралы білімнің теориялық философиялық және тарихи тұжырымдамалары болды. Осы уақытқа дейін тарихи процестерді зерттеуге тиісті дәрежеде тартылмаған жергілікті аз зерттелген дереккөздерді барынша көп пайдалану негізінде Қазақстан мен Шығыс Түркістанның тарихы мен мәдениетін зерделеу қағидаты инновациялық әдіснамалық тәсіл болды. Жүргізілген зерттеу сопылықтың мәнін, саяси сопылықты жүзеге асырудың ерекше мақсаттары мен тәсілдерін тереңірек түсінуге мүмкіндік берді.

Кілт сөздер: Мавераннахр, Көшпелі дала, Шығыс Түркістан, ислам, ханафизм, сопылық, саяси сопылық.